Humanitas Amsterdam en Diemen – partner van PC Uitvaart – ondersteunt mensen op het gebied van rouw, verlies en eenzaamheid. Dit doen ze onder meer door lotgenotengroepen te organiseren en met het project Steun bij Rouw. Christiaan en Wendelien werden via dit initiatief een jaar lang aan elkaar gekoppeld.

Christiaan* (77) nam na het overlijden van zijn vrouw contact op met Humanitas voor Steun bij Rouw. Zijn vrouw en hij waren 57 jaar samen toen ze stierf aan de gevolgen van Alzheimer. Hij heeft haar tot het laatst toe verzorgd.

“Mijn vrouw en ik hadden een symbiotische relatie, we hebben elkaar door het leven geholpen. Met z’n tweeën waren we één geheel, zo voelde ik dat. Het verlies voelt als een amputatie, alsof je fantoompijn hebt. Toen ze ziek werd, wist ik meteen: ik kan haar niet naar een verzorgingshuis brengen. Dat had ik haar ook beloofd. Alzheimer is een verschrikkelijke ziekte, je ziet iemand langzaam vervagen. Tegelijk kon haar kwetsbaarheid me soms ook ontroeren. ‘Wat is er toch met mijn brein aan de hand?’ vroeg ze me dan. Tien jaar lang heb ik thuis voor haar gezorgd. De laatste tien dagen van haar leven lag ze in coma, waarvan zes dagen in een hospice.

Ondanks alles ben ik blij dat ze net voor de coronatijd is overleden; ik kon tot het laatst bij haar slapen. Ze is in mijn armen gestorven, ik ben blij en dankbaar dat we dat zo hebben kunnen regelen. Na het overlijden van mijn vrouw ging het slecht met me. Een vriendin die regelmatig belde om te vragen hoe het met me ging hoorde dat aan me. Zij vertelde me over Humanitas. Ik heb ze gebeld en al snel kwam Wendelien in beeld. Zij is in totaal 23 keer bij me geweest, ik heb al onze ontmoetingen in mijn dagboek opgeschreven. Als Wendelien bij me was, gebeurde er iets wonderlijks. Ze zat tegenover me aan tafel en hoefde niks te zeggen. Ze was er. En als vanzelf kwam er bij mij een gedachtestroom op gang. Elke keer voordat ze kwam, dacht ik: wat moet ik nou toch tegen haar zeggen? Anderhalf of twee uur later had ik haar vaak weer een stuk van mijn levensverhaal verteld.

‘Er kwamen herinneringen boven drijven waarvan ik het bestaan was vergeten’

Wendelien stelde daar geen vragen bij, het waren monologen van mijn kant. Al associërend werd ik de bron die mijn levensverhaal vorm gaf en als vanzelf een stromende rivier werd. Een rivier, niet alleen gevuld met tranen, maar waarin ook gebeurtenissen en herinneringen boven kwamen drijven waarvan ik het bestaan was vergeten. Die werden geactiveerd door haar aanwezigheid. Ze was geen therapeut, maar dat voelde voor mij wel zo. Andere mensen die een groot verlies meemaken zou ik onmiddellijk proberen over te halen om deze steun met beide handen aan te grijpen. Ik spreek uit eigen overtuiging. Ik ben zo blij dat Wendelien op mijn pad is gekomen. Het contact met haar mocht een jaar duren en heeft me enorm geholpen. Ze hebben denk ik gezocht naar iemand die bij mij past, want dat is goed gelukt, ik was daar zelf heel verbaasd over.

Ik zit hier niet in eenzaamheid, ik heb mensen in mijn leven die regelmatig over de vloer komen, maar zo gericht en zo aansluitend en empathisch als Wendelien was, heb ik ze niet in mijn nabijheid. Ik wist natuurlijk dat het traject na een jaar zou stoppen, daar hebben we het van tevoren ook over gehad, maar het afscheid nemen vond ik wel moeilijk. Ja, ik mis haar nog steeds.”

Nadat ze vier jaar bij de Luisterlijn had gewerkt, voelde Wendelien (59) de behoefte om op een intensievere manier een luisterend oor te bieden voor mensen die daar behoefte aan hebben. Ze werkt nu als vrijwilliger bij Humanitas.

“Als er bij Humanitas een melding komt van iemand die na het verlies van een dierbare behoefte heeft aan steun, kijkt een coördinator of daar een vrijwilliger bij zou kunnen passen. Geeft de vrijwilliger aan open te staan voor een nieuwe koppeling, dan wordt er iets meer verteld over de deelnemer. Zegt de vrijwilliger vervolgens ja, dan gaan vrijwilliger en deelnemer drie keer met elkaar praten. Daarna wordt er geëvalueerd: voelen beide partijen een klik? Zo ja, dan wordt de koppeling gemaakt. Deze is in principe voor een jaar – of korter als de deelnemer dat aangeeft.

De gesprekken zijn echt bedoeld als steun bij rouw, dat iemand zijn verhaal kan doen. Het is vaak heel groot, zeker als partners lang samen zijn geweest, dan is er zoveel te vertellen. Over hoe iemand is overleden, een eventueel ziekbed, de tijd daarna, de uitvaart, maar ook: hoe was het leven met die persoon. Iemand moet de draad weer oppakken, maar zeker als je lang getrouwd bent geweest, moet je herijken. Er is geen quick fix, het is een verlies dat nooit meer ongedaan kan worden gemaakt. Het is dan heel waardevol dat iemand regelmatig bij je langskomt en dat het steeds over de rouw kan gaan. Dat dat legitiem is.

De gesprekken met Christiaan waren altijd bij hem thuis en gingen heel organisch. Het voelde voor mij enorm eervol om zo dicht bij hem te zijn, dat vertrouwen vond ik buitengewoon indrukwekkend. Uiteraard gaat het in het begin heel erg over het verlies. Maar op een gegeven moment fietst er ook wel eens iets anders tussendoor. Gezondheid. Of dat iemand gezellig contact heeft gehad met de buren. We zijn geen therapeuten. We luisteren, we hebben aandacht, dat is onze rol. De deelnemer bepaalt waar het gesprek over gaat. Als een deelnemer de gesprekken prettig vindt, en die houden na een jaar op, dan is er weer een soort verlies. Dat kan soms moeilijk zijn. Aan de andere kant is van meet af aan duidelijk dat het maximaal een jaar duurt.

‘Het belangrijkste wat ik heb geleerd, is dat rouwen een dynamisch proces is’

Na een half jaar wordt dat ook al benoemd: we gaan ons tweede half jaar in. Zo werk je toe naar het einde. Wat ik ook van andere vrijwilligers hoor, is dat een deelnemer er na dat jaar vaak wel aan toe is om het af te ronden. Wil een deelnemer nog verder, dan kan dat via de lotgenotengroepen die Humanitas ook heeft. Het belangrijkste wat ik heb geleerd van de gesprekken, is dat rouwen een dynamisch proces is. Vroeger werd gedacht dat rouw volgens een vast stramien verloopt. Maar je kunt niet zeggen: na vier maanden voelt iemand zich zo en na zes maanden zo. De pijn kan ook na een jaar opeens in alle hevigheid de kop opsteken. Het is heel belangrijk dat dat proces de ruimte krijgt, omdat iedereen op zijn eigen manier rouwt. Er zijn talloze voorbeelden van buren of vrienden die na twee maanden vragen: ‘Heb je het al een plekje gegeven?’ Maar zo werkt het natuurlijk niet.”

Meer weten? Kijk op humanitas.nl/programmas/steun-bij-rouw.

_{* In verband met de privacy is de naam aangepast. De personen op de foto zijn niet de geïnterviewden.}

• Delen op: