‘Als je de achtergrond van mensen kent, kun je veel voor ze doen’
Mala Angna werkt als uitvaartleider bij PC Uitvaart, met als specialiteit het ondersteunen bij en faciliteren van culturele uitvaarten. Haar belangrijkste advies? “Denk na over je eigen uitvaart en praat met je nabestaanden over wat je wensen zijn. Dat maakt het voor hen makkelijker om de uitvaart vorm te geven. Bovendien helpt het ze in het rouwproces, omdat ze weten dat het is zoals jij het wilde.”
“Ik ga langs bij verschillende gemeenschappen en die komen op wisselende tijdstippen bij elkaar. Ik bezoek buurthuizen, wijkcentra en ouderencentra. Ook geef ik aan het einde van voorlichtingsbijeenkomsten in buurthuizen of bij andere samenkomsten informatie over het nadenken over je eigen uitvaart. De insteek is dan vooral het ontzorgen van nabestaanden. Ik begin altijd heel laagdrempelig hoor. Mijn eerste vraag is meestal: ‘Heb je meegemaakt dat iemand in je omgeving is overleden? Hoe is dat gegaan? En was het een mooi afscheid?’ Want dat is toch waar het om gaat. Als de mensen vertrouwd raken, komen de verhalen en vraag ik: ‘Maar hoe zou jíj het willen?’ Als mensen later aangeven dat ze advies willen over de financiële kant, dan maak ik daarvoor een nieuwe afspraak.”
Wensen vastleggen
“Ik wil mensen motiveren om over hun uitvaart na te denken door het uit de taboesfeer te halen. Wat ik vaak hoor als ik erover begin, is: ‘Oh, maar ik ga nog lang niet dood.’ Of: ‘Ik heb net mijn moeder weggebracht, ik wil er nu even niet over nadenken.’ Vooral oudere mensen willen geen belasting zijn voor hun kinderen. Dan is het gek om vervolgens te denken: oh, maar als ik er straks niet meer ben, dan zien ze het wel. Want dan ligt de zorg alsnog bij de kinderen.
Het kan nabestaanden meer rust en een goed gevoel geven als ze meer tijd hebben om te rouwen in plaats van te moeten rennen om alles te regelen. Bovendien kunnen familieleden elkaar dan beter tot steun zijn. Daarom is het goed dat mensen over hun uitvaart praten. Wat wil je, welke muziek moet er gedraaid worden, waar liggen de bankpapieren, wie krijgt welke sieraden, hele simpele dingen. Misschien heb je al kleren klaargelegd die je wilt dragen tijdens de uitvaart. Maar als je dat aan niemand vertelt, dan blijven die kleren in de kast liggen. Je hoeft alles echt niet per se in een notariële akte vast te leggen, maar héb het er in elk geval over. Leg je wensen op papier of digitaal vast. Ik zeg vaak: als je iemand iets wilt geven, geef het bij leven. Wil je het later geven, zorg dan dat je het van elkaar weet. Want ruzie ontstaat als je niets duidelijk maakt.”
Samen rond de kist
“In de uitvaartwereld moet je zorgvuldig met de emoties van mensen omgaan, het is heel sensitief, dat vind ik mooi aan mijn werk. Je moet nabestaanden ruimte geven om te rouwen. Niet door hun hand vast te houden en te zeggen ‘het komt wel goed’, maar door ze te helpen een mooie herinnering op te bouwen. Als iemand een uitvaart heeft georganiseerd die goed voelt en waarover anderen zeggen: ‘Dat heb je goed gedaan, wat heb je mooi gesproken’, dan helpt dat bij het verwerken van de rouw.
De kunst is, met name in de niet-westerse wereld, om de hele familie mee te nemen bij het invullen van de uitvaart. Ook bij gezinnen waar meerdere huishoudens zijn, dat je iedereen een rol aan tafel kunt geven. Ik heb een uitvaart mogen begeleiden van een groot gezin met meerdere bonuskinderen. Ik had al gehoord dat er onenigheid was. Het ene kind wilde dit, het andere dat. Op zo’n moment kun je als uitvaartleider van grote waarde zijn. Je kunt rust brengen. Vertellen dat je elk van hen respecteert en hun gevoelens kent. Want ja, ze zijn ruzie aan het maken, maar wat zit erachter? Ze handelen allemaal uit liefde voor hun moeder. Ze denken allemaal dat wat zíj willen het beste is voor haar. Ik laat dan merken dat ik dat zie en respecteer. Uiteindelijk is het een prachtige condoleance-avond geworden waarbij de kinderen en de kleinkinderen een kring vormden om de kist terwijl ze elkaars handen vasthielden. Een van de dochters heeft gezongen en iedereen stond met tranen in de ogen.”
Ruimte voor rituelen
“Rituelen zijn heel belangrijk bij de rouwverwerking. En die zijn per cultuur natuurlijk heel verschillend. Als uitvaartorganisatie moeten we dusdanige faciliteiten creëren dat daar ruimte voor is. Bij Hindoestaanse uitvaarten bijvoorbeeld hoort er op het laatste moment een klein vuuroffer plaats te vinden, met offerandes die in de kist meegaan. Als mensen dat thuis zouden doen, dan maken ze de vloer eerst schoon, zodat ze op de grond kunnen zitten. Maar in een uitvaartcentrum gebeurt dat niet. Hoe mooi is het dan als je een tafeltje neerzet met een paar stoelen eromheen, zodat ze daar kunnen zitten met degenen die de offerandes plegen.
Bij Chinese uitvaarten is het een traditie om gerechten mee te nemen en die op een altaar te leggen aan het voeteneind van de kist. Als een soort laatste maaltijd. Dan is het fijn als er een mooi tafeltje staat waar ze het eten op kunnen leggen. Of mensen vragen of ze iets kunnen verbranden. Daar proberen we dan in overleg een praktische invulling aan te geven. Surinaamse uitvaarten zijn vaak levendig en emotioneel, met mensen die om de kist staan en zingen, en mensen die in- en uitlopen. Ook daar moet ruimte voor zijn, of een faciliteit waar dit logistiek kan. Het zijn kleine begrijpdingetjes die we alleen kunnen invullen door mensen naar elkaar toe te brengen, door elkaar te leren kennen, om zo te begrijpen wat voor de ander belangrijk is. Want als je de achtergrond van mensen kent, kun je veel voor ze doen.”