Surinaamse uitvaart

Leestijd: 3 minuten

Er wonen meerdere bevolkingsgroepen in Suriname, waaronder Javanen, Hindoestanen en Creolen. Dit artikel gaat over de meest gebruikte afscheids- en uitvaartrituelen van creolen. Deze bevolkingsgroep is onder te verdelen in stadscreolen en marrons (ook wel boslandcreolen genoemd). Creolen zijn over het algemeen aanhangers van het christendom, de religie die in de koloniale tijd werd overgedragen. Vaak hebben ze ook elementen van de winti-religie opgenomen in hun rituelen. Traditionele Creools-Surinaamse uitvaarten zijn uitbundig, met veel zang, dans en openlijke uiting van emoties.

“Traditionele Surinaamse uitvaarten zijn uitbundig, met veel zang, dans en emoties”

Aflegverenigingen

Rond en tijdens de uitvaart is er een belangrijke rol voor de aflegverenigingen of bewassingsgroepen die zorgen voor het wassen van de overledene. Herdenkingspark Westgaarde in Amsterdam heeft hiervoor een speciale bewassingsruimte. De leden van de aflegvereniging, de dinari, kunnen afkomstig zijn uit verschillende kerken, protestants of rooms-katholiek. Toetreden tot een aflegvereniging kan alleen op uitnodiging van de aflegvereniging zelf. Hier gaat een strenge selectie aan vooraf. De leden hebben bovendien een geheimhoudingsplicht. De details van het afleggen gaan over van generatie op generatie, ze staan nergens opgeschreven maar worden binnen de vereniging tot in detail doorverteld en altijd strikt uitgevoerd. Leden van een aflegvereniging werken vrijwillig. Als loon krijgen ze symbolisch een stukje brood.

“Tijdens de uitvaart heeft de aflegvereniging of bewassingsgroep een belangrijke rol. Aflegverenigingen werken vrijwillig”

Rituele wassing

Voor de verzorging van de overledene gebruiken de aflegverenigingen meestal de faciliteiten van het uitvaartcentrum, zoals in Herdenkingspark Westgaarde. Na de eerste voorbereidingen, waarbij onder andere gebeden worden uitgesproken, komt de familie om afscheid te nemen. De leden van de aflegvereniging voorkomen met zakdoeken dat er tranen op de overledene vallen, want dit zou een verbinding met de geestenwereld tot stand kunnen brengen. Wanneer de familie de ruimte heeft verlaten, begint de rituele wassing. Deze zorgt ervoor dat de overledene zijn of haar voorouders rein tegemoet kan treden en voorkomt dat de ziel blijft rondspoken bij de nabestaanden. Ook zorgt de wassing ervoor dat de overledene er zo goed mogelijk uitziet.  Tijdens het wassen wordt er gebeden, gezongen en gedronken. Tot slot wordt de overledene mooi aangekleed.

“Tijdens het wassen wordt gebeden, er worden liederen gezongen en wordt er gedronken”

Nachtelijke wake

Op de avond voor de begrafenis is er een dodenwake, de broko dey of singi neti. Deze begint ’s avonds om acht uur en duurt traditioneel tot vijf uur de volgende ochtend. Vaak komt er iemand van de aflegvereniging die voorgaat in gebed en gezang. Er worden herinneringen opgehaald en anekdotes verteld. Bezoekers nemen eten en drinken mee om de kosten te drukken voor de familie en als teken van samenhorigheid.

Zang en dans

Op de dag van de uitvaart is er voor de naaste familie ’s morgens een kleine plechtigheid in het uitvaartcentrum. Soms wordt de overledene nog één keer naar huis gebracht voor een laatste afscheid van de vertrouwde omgeving. De leden van de afleg- of dragersvereniging brengen de kist daarna de aula binnen terwijl ze traditionele en christelijke liederen zingen. Daarbij maken ze vaak onregelmatige danspassen: de zogenaamde krepsi-pas of paradedans. Deze traditie is waarschijnlijk ontstaan om de kwade geesten op een dwaalspoor te brengen. Soms dansen de aanwezigen mee, waardoor een bijna feestelijke stemming ontstaat. Daar gaat de dominee of pastor voor in gebed, er wordt opnieuw gezongen en de zegen wordt uitgesproken. Iedereen loopt langs de kist om afscheid te nemen, daarna volgen de aanwezigen zingend de kist en de familie naar het graf. Soms is er een bazuinkoor bij de ontvangst of bij de grafgang.

“De krepsi-pas of paradedans is ontstaan om kwade geesten op een dwaalspoor te brengen. Soms dansen de aanwezigen mee”

Eten voor de overledene

Acht dagen na de Surinaamse begrafenis vindt opnieuw een rouwbijeenkomst plaats: de aiti dey. Op deze dag zou, volgens de winti-gelovigen, de ziel van de overledene aanwezig zijn. Daarom bereidt men allerlei lekkers en zet dat klaar.  Soms wordt na zes weken een laatste rouwbijeenkomst gehouden, de siksi wiki, waarbij de eerste periode van zware rouw wordt afgesloten.

Winti-rituelen

Voor veel marrons is de winti-religie erg belangrijk. Binnen winti zijn er verschillende stromingen die elk hun eigen rituelen kennen, met een centrale plaats voor magie. Alle voorgeschreven handelingen en rituelen zijn erop gericht om de zielenrust van de overledene te garanderen. Marrons die ook behoren tot het christendom, geloven dat de ziel van de overledene terugkeert naar God, maar kort na de dood nog rondwaart in de buurt van de overledene en de nabestaanden. Rituelen rond een marron-begrafenis moeten ervoor zorgen dat de zwervende ziel tevreden en in rust de aarde kan verlaten.

“Binnen Winti speelt magie een grote rol”

Aanhangers van de winti-religie houden vast aan de opvatting dat er niks geregeld mag worden vóór het overlijden. Daarom wordt er pas na de dood een kist gemaakt. Een traditionele marron-begrafenis vindt plaats buiten het dorp in het bos. Omdat dit in Nederland niet mogelijk is, laten marrons hun overledenen soms terugbrengen naar Suriname. De kosten van een begrafenis in Suriname zijn hoog. Wanneer de familie van een overledene het geld niet kan opbrengen, draagt de gemeenschap bij om repatriëring mogelijk te maken.

Wilt u meer weten over Surinaamse uitvaarten of de mogelijkheden bij PC Uitvaart? Neem dan contact met ons op via onderstaand formulier.